Η Σάντα (σήμερα Ντουμανλί, Τουρκικά: Dumanlı) ήταν ελληνική κωμόπολη του Πόντου, της επαρχίας Αργυρουπόλεως, αποτελούμενη από 7 οικισμούς. Μέχρι την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923 κατοικούνταν αποκλειστικά από Έλληνες που αριθμούσαν τις 5.000. Βρίσκονταν ΝΔ. της Τραπεζούντας και σχετικά σε θέση απόκεντρη, μακριά από τουρκικούς οικισμούς. Από τον 16ο αιώνα είχε καταστεί άσυλο για τους κατοίκους της γύρω περιοχής που έψαχναν καταφύγιο από τις κατά καιρούς τουρκικές πιέσεις και παραβάσεις κατά των ελληνικών και αρμενικών χριστιανικών πληθυσμών.

Σήμερα, είναι ένα απλό χωριό της επαρχίας Γκιουμουσχανέ. Πριν την ανταλλαγή πληθυσμών του 1922, αποτελούνταν από τους εξής οικισμούς:

Πιστοφάντων: 400 σπίτια, εκκλησίες Αγ. Κυριακής, Αγ. Παντελεήμονα, Αγ. Χριστοφόρου, δημοτικό σχολείο και πηγή του Χριστοφόρου. Το όνομα ετυμολογείται από το "πιστόφ" (όπλο) + την ελληνική κατάληξη -άντων.

Ζουρνατσάντων: 120 σπίτια, εκκλησίες Αγ. Γεωργίου, Αγ. Κωνσταντίνου, Αγ. Κυριακής, δημοτικό σχολείο. Το όνομα ετυμολογείται από τη λέξη ζουρνατζής + την ελληνική κατάληξη -άντων.
Τσακαλάντων: 53 σπίτια, εκκλησίες Ζωοδόχου Πηγής και Αγ. Γεωργίου, δημοτικό σχολείο. Το όνομα ετυμολογείται από τη λέξη τσακάλι + την ελληνική κατάληξη -άντων.

Ισχανάντων: 150 σπίτια, εκκλησίες Αγ. Κυριακής, Αγ. Γεωργίου, 2 δημοτικά σχολεία (1 θηλέων). Το όνομα ετυμολογείται από τη λέξη Ισχάν ("πρίγκηπας" στα Αρμενικά) + την ελληνική κατάληξη -άντων.

Κοζλοράντων: 60 σπίτια, εκκλησίες Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, δημοτικό σχολείο.
Πινετάντων: 30 σπίτια, εκκλησίες Προφήτη Ηλία και Αγ. Γεωργίου, δημοτικό σχολείο.
Τερζάντων: 200 σπίτια, εκκλησίες Αγ. Θεοδώρου, Μεταμόρφωσης. Το όνομα ετυμολογείται από το "πιστόφ" (όπλο) + την ελληνική κατάληξη -άντων. Ετυμολογείται από την τουρκική λέξη "τερζή" (ράφτης) + την ελληνική κατάληξη -άντων.

Οι κάτοικοι της Σάντας ήταν κυρίως Χριστιανοί (51%) ή Κρυπτοχριστιανοί (49%). Μετά το 1857, με το σύνταγμα Χατ-ι-Χουμαγιούν, οι Κρυπτοχριστιανοί φανέρωσαν τη θρησκεία τους. Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1877–1878 οι περισσότεροι κάτοικοι της Σάντας κατέφυγαν σε περιοχές της σημερινής Γεωργίας, Αρμενίας και νότιας Ρωσίας.

Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Σάντα υπέστη μεγάλες συμφορές και οι κάτοικοί της αναγκάσθηκαν άλλοι να καταφύγουν στη Τραπεζούντα, οι περισσότεροι, και άλλοι σε άλλες ασφαλέστερες περιοχές. Σανταίοι αντάρτες εμφανίστηκαν στα βουνά της Σάντας από το 1916, υπό την ηγεσία του Ευκλείδη Κουρτίδη και αντιστάθηκαν επιτυχώς σε τουρκική επίθεση στις 6 Σεπτεμβρίου 1921. Τελικά, μετά την υπογραφή της ειρήνης μεταξύ Ελλάδος Τουρκίας την οποία ακολούθησε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών, οι κάτοικοι της Σάντας πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς και, μέσω Θεσσαλονίκης, εγκαταστάθηκαν στη περιοχή του Κιλκίς δημιουργώντας τη Νέα Σάντα, στην περιοχή της Βέροιας(Ν.Ημαθίας) στα χωριά Νέα Σάντα, Ραχιά, Βεργίνα, Παλατίτσια κλπ.

Από τη Σάντα της Τραπεζούντας καταγόταν ο ιατρός και πολιτικός Ιωάννης Πασαλίδης, ιδρυτής της ΕΔΑ, αλλά και η Μαρίκα Γωνιάδου, μητέρα του σκηνοθέτη Θεόδωρου Τερζόπουλου.